سرطان خون یا لوسمی را بیش‌تر بشناسیم

سرطان خون یا لوسمی

سرطان خون یا لوسمی، سرطان بافت‌های خون‌ساز بدن از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی است؛ برخی از انواع این سرطان میان کودکان شایع است، اما بزرگسالان نیز به انواع گوناگون این بیماری دچار می‌شوند.

تعریف سرطان خون یا لوسمی

گلبول‌های سفید خون مبارزهای بسیار قدرتمند عفونی هستند که به طور منظم رشد کرده و تقسیم می‌شوند تا بدن به درستی به فعالیت‌های خود ادامه دهد. در موارد ابتلا به سرطان خون یا لوسمی، این گلبول‌ها هستند که درگیر شده و مغز استخوان بیمار میزان زیادی گلبول‌های سفید غیرطبیعی تولید می‌کند که به شیوه صحیحی نیز فعالیت نمی‌کنند.

علائم و نشانه‌های سرطان خون

علائم و نشانه‌های لوسمی بسته به نوع سرطان خون در افراد مختلف مبتلا به آن، متفاوت است؛ با این وجود، شایع‌ترین علائم و نشانه‌های ابتلای افراد به این بیماری شامل موارد زیر است:

• تب و لرز
• خستگی مداوم و ضعف
• عفونت‌های مکرر و شدید
• کاهش وزن ناخواسته بدن
• متورم شدن غدد لنفاوی، بزرگ شدن کبد یا طحال
• خون‌ریزی و کبودی آسان
• خون‌ریزی مکرر از بینی
• ایجاد شدن لکه‌های ریز قرمز زیر پوست (پتشیا)
• تعریق زیاد، به ویژه در طول شب
• احساس درد و حساسیت در استخوان‌ها

علائم و نشانه‌های سرطان خون به طور معمول مبهم هستند و بسیاری از بیماران در حین انجام آزمایش خون برای دیگر مسائل پزشکی است که متوجه ابتلای خود به لوسمی می‌شوند؛ علائم اولیه سرطان خون در بسیاری از موارد شبیه به علائم آنفولانزا هستند.

تست‌های تشخیصی

بسیاری از پزشکان و متخصصان در آزمایش‌های خون معمولی است که حتی پیش از شروع علائم و نشانه‌های ابتلا به لوسمی، وجود این سرطان را در بدن افراد تشخیص می‌دهند.

پس از تشخیص سرطان خون در بدن افراد، سایر معاینات و آزمایش‌های تشخیصی بر فرد انجام می‌شود که از آن جمله به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

•  معاینه بدنی
  در این نوع از معاینه، پزشک معالج به دنبال علائم و نشانه‌های فیزیکی سرطان خون مانند رنگ‌پریدگی پوست ناشی از کم‌خونی، تورم غدد لنفاوی و بزرگ شدن کبد و طحال می‌گردد.
•  آزمایش خون
  با انجام آزمایش خون، پزشک معالج به بررسی گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌ها پرداخته و هرگونه فعالیت غیرطبیعی را در این زمینه تحت نظر می‌گیرد.
  به‌علاوه، با وجود این که تمامی انواع سرطان خون با گردش سلول‌های لوسمی در خون همراه نشده و این سلول‌ها در مغز استخوان باقی می‌مانند، ممکن است در انواعی از این سرطان، سلول‌های لوسمی خود را در این آزمایش نشان دهند.
•  آزمایش مغز استخوان
  از آن جا که احتمال ماندن سلول‌های لوسمی در مغز استخوان بالا است، پزشک معالج آزمایش مغز استخوان را به منظور تشخیص بهتر و ارائه طرح درمانی مناسب انجام می‌دهد. در این آزمایش، نمونه‌ای از مغز استخوان با استفاده از سوزنی بلند و نازک از استخوان لگن بیمار خارج شده و نمونه به دست آمده به منظور انجام بررسی‌های بیش‌تر مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
• درمان‌های جراحی و دارویی
  درمان سرطان خون به عوامل متعددی از جمله سن و سطح سلامت کلی بیمار، نوع لوسمی و این که آیا سرطان به سایر بخش‌های بدن بیمار نیز سرایت کرده یا خیر، بستگی دارد. با این وجود، در یک دسته‌بندی کلی درمان‌های رایج به منظور مقابله و مبارزه با سرطان خون را به موارد زیر می‌توان تقسیم نمود:
•  شیمی درمانی
  اصلی‌ترین روش برای مبارزه با سرطان خون، شیمی درمانی است. در این درمان دارویی از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی خون استفاده می‌شود.
•  درمان دارویی
  بسته به نوع سرطان خون، درمان دارویی برای بیمار در نظر گرفته می‌شود که در آن از یک دارو یا ترکیبی از داروها به صورت قرص یا تزریق استفاده می‌شود.
• درمان هدفمند
  درمان‌های دارویی هدفمند با تمرکز بر ناهنجاری‌های خاص موجود رد سلول‌های سرطانی شروع شده و با جلوگیری از این ناهنجاری‌ها، باعث از بین رفتن این سلول‌های سرطانی می‌شوند. در این روش سلول‌های لوسمی مورد بررسی قرار خواهند گرفت تا میزان اثرگذاری درمان دارویی هدفمند تعیین شود.
• پرتو درمانی
  در این شیوه درمانی از اشعه ایکس و سایر پرتوهای پرانرژی به منظور آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی و از بین بردن آن‌ها استفاده شده و از رشد بیش‌تر آن‌ها نیز جلوگیری می‌شود.این شیوه همچنین به منظور آماده‌سازی برای پیوند مغز استخوان به کار می‌رود و در طی آن، ممکن است بیمار در نقطه‌ای از بدن خود که تجمع سلول‌های لوسمی در آن وجود دارد یا بر تمامی بدن اشعه دریافت کند.
• پیوند مغز استخوان
  پیوند مغز استخوان که پیوند سلول بنیادی نیز نامیده می‌شود، شیوه‌ای است که در آن مغز استخوان ناسالم با سلول‌های بنیادی فاقد سرطان خون که به بازسازی مغز استخوان سالم کمک می‌کنند، جایگزین می‌شود.
  پیش از پیوند مغز استخوان، بیمار ابتدا دوزهای بالایی از شیمی درمانی یا پرتو درمانی را وابسته به صلاح‌دید پزشک معالج خود دریافت خواهد کرد تا مغز استخوان تولیدکننده سرطان خون از بین برود. سپس تزریق سلول‌های بنیادی خون‌ساز آغاز شده و به بازسازی مغز استخوان بیمار کمک می‌شود. این سلول‌های بنیادی را پزشک از سلول‌های خود بیمار یا شخصی اهداکننده به دست خواهد آورد.
• ایمونوتراپی (Immunotherapy)
  در این شیوه درمانی از سیستم ایمنی بدن بیمار به منظور مبارزه با سرطان استفاده می‌شود. از آن جا که سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که به آن‌ها در مخفی ماندن از سلول‌های سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند، در این شیوه درمانی این فرآیند هدف قرار گرفته، به مقابله با بیماری لوسمی می‌پردازد.
• مهندسی سلول‌های ایمنی برای مبارزه با سرطان خون
  در این درمان تخصصی که به آن گیرنده آنتی‌ژن کایمریک (CAR)T می‌گویند، سلول‌های درمانی بدن بیمار به منظور مبارزه با سرطان استخراج و مهندسی شده، دوباره به بدن تزریق می‌شوند. این شیوه درمانی توانایی تبدیل شدن به گزینه‌ای برای مقابله با انواع خاصی از سرطان خون را دارد.

مراقبت‌های پس از پرتو درمانی

• از لباس های پنبه‌ای نرم و آزاد استفاده کنید. وقتی بیرون می‌‌روید، کلاه لبه بلند، پیراهن آستین بلند و شلوار بلند بپوشید.
• روی پوست ناحیه تحت درمان از باند، چسب زخم یا انواع دیگر نوار چسب استفاده نکنید.
• از مالیدن پوست در طی دوش و یا حمام گرفتن اجتناب کنید به آرامی به طور مناسب بعد از حمام کردن به پوست خشک دست بزنید.
• از پوست خود در مقابل باد و سرما محافظت کنید از آب داغ و گرما اجتناب کنید. روزانه مرتباً از کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کنيد. لباس هاي نخی سبک بپوشيد.
• به کمک تکنيک‌های آرامش يافتن و حواس‌پرتی و خيال‌پردازی، خارش را کنترل کنيد.
• از كيسه كشيدن و خاراندن ناحیه تحت درمان خودداری کنید. از صابون ملایم استفاده کنید و دقت کنید حاوی خوشبوکننده یا ضدبو نباشد.
• خود را با حوله لطيف و به ‌آرامی ‌خشک کنید، با حوله پوست را محکم مالش ندهید.
• فقط از لوسیون‌ها و محصولات آرايشی و بهداشتی که پزشک یا پرستار توصیه ميی‌کنند، استفاده کنید.
• با آب گرم، صابون ملایم و پارچه نرم پوست را به آرامی تمیز کنید. نواحی قرمز رنگ یا دارای جوش را به دقت شستشو دهید و دستمال خشک روی آن قرار دهید.
• همه پوست خود را از نور خورشید محافظت کنید (به طور مثال به هنگام رفتن به بیرون کلاه لبه دار، عینک آفتابی و لباس های آستین بلند بپوشید) از کرم های ضد آفتاب با SPF 30 و یا بالاتر استفاده کنید در صورت تعریق و حمام بعد از هر 2 آن ساعت را مجددا استفاده کنید.
• به جای این که همه فعالیت ها را یک باره انجام دهید، برای مهم ترین فعالیت ها در طول روز برنامه ریزی کنید.
• ورزش کنید. بسیاری از بیماران معتقدند با انجام ورزش سبک مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و یوگا احساس بهتری پيدا می‌‌كنند. با پزشک یا پرستار درباره ورزش‌هایی که می‌‌توانید انجام دهید، صحبت کنید.
• به یاد داشته باشید که خستگی ناشی از درمان، کوتاه مدت است و بعد از اتمام درمان، انرژی اغلب به آرامی باز می‌گردد.
• یک رژیم غذایی متعادل که شامل پروتئين (گوشت، تخم مرغ، پنیر و حبوبات مانند نخود و لوبیا) بخورید. میوه‌ها و مغزهای خام را در وعده صبحانه هم داشته باشید و حدود 8 تا 10 لیوان آب در روز بنوشید، مگر این که تیم مراقبت شما دستورالعمل‌های دیگری به شما بدهند.
• با کسی که به او اعتماد دارید در مورد احساسات خود صحبت كنید. ممکن است دوست نزدیک، عضوی از خانواده، پرستار، مددکار اجتماعی یا روانشناس را انتخاب کنید. ممکن است دوست داشته باشید با کسی که پرتودرمانی می‌‌شود، صحبت کنید.
• تنفس عمیق و ورزش های آرامش سازی را چندین بار در روز انجام دهید. (به عنوان مثال، چشمان خود را ببندید، نفس عمیق بکشید، بر روی هر قسمت از بدن تمرکز کنید و آن ها را شل کنید، آن را با انگشتان شروع کنید و با سر انگشتان خود کار کنید. وقتی که آرام هستید، خودتان را در مکانی دلپذیر مانند ساحل لذت بخش و یا چمن‌زار آفتابی تصور کنید).
• وعده‌های غذایی کوچک و میان وعده‌ها ممکن است بهتر تحمل شوند. از مصرف الکل، غذاها و مایعات داغ و تند اجتناب کنید. هنگام خوردن و آشامیدن و مدت کوتاهی بعد از آن در حالت نشسته کامل قرار بگیرید.
• برای تقویت ایمنی بدن خود، میوه ها و سبزی هایی با رنگ تیره مانند پرتقال، هویج، آلو سیاه، کلم بروکلی، اسفناج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای های رنگی، توت فرنگی، انگور قرمز، گریپ فروت قرمز، هلو، زردآلو، فلفل سبز، هندوانه، انبه، انار، آلبالو، گیلاس، تمشک، شاه‌توت و ذرت بخورید.
• آبمیوه‌های تازه و سالم خانگی بخورید تا هم کمی جبران کمبود وزنتان بشود و هم آنتی‌اکسیدان‌های بیش‌تری به بدنتان برسد.
• از روغن زیتون، روغن بذر کتان و روغن کانولا برای طبخ غذاهای خود استفاده کنید.
• اگر برای شما درد به صورت یک مشکل در آمده است از ژل لیدوکایین طبق دستور پزشک یا استامینوفن مایع برای زخم های دهان استفاده کنید.

مراقبت‌های پس از شیمی درمانی

• برای پيشگيری از حالت تهوع و استفراغ لازم است دو ساعت قبل از شيمی درمانی و بعد از شيمی درمانی غذايی مصرف نشود.
• بهتر است اولين مواد غذايی بعد از شيمی درمانی مايعاتی از قبيل آب کمپوت، شير، چای سرد و عسل باشد.
• از مصرف گوشت قرمز در سه روز اول شروع شيمی درمانی خودداری کنید و به جای آن گوشت‌های سفید مصرف كنيد.
• براي کاهش حالت تهوع لازم است دريافت غذای کافی و مقوی، استراحت و خواب مناسب و کافی، تمرين و فعاليت بدنی، تغيير ذهنيت بوسيله مطالعه، ديدن تلويزيون، صحبت‌های خودمانی و … را داشته باشيد.
• بعد از اتمام هر جلسه شيمی درمانی مايعات فراوان ميل کنيد تا با دفع ادراری زياد، عوارض داروها کاهش يابد. حداقل ميزان دريافت مايعات 10 ليوان در شبانه روز باشد. انواع آب ميوه و دوغ مناسب می‌باشد.
• تقريبا به مدت 2 ساعت بعد از شيمي درماني به صورت خوابيده و نيمه نشسته استراحت کنيد و سپس از جاي خود بلند شويد. ابتدا بنشينيد و پاهاي خود را از تخت آويزان كنيد اگر سرگيجه نداشتيد از تخت خارج شويد.
• در صورت استفاده از داروهای خوراکی شيمی درمانی آن‌ها را به همراه شير و يا شربت آنتی‌اسيد مصرف کنيد.
• داروهای شيمی درمانی خود را در منزل حتما در يخچال نگهداری کنيد.
• داروها را به طور مرتب و به موقع مصرف کنید. از قطع داروها بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
• محل تزريق آمپول‌های شيمی درمانی را از هرگونه آسيب محفوظ داريد. بهتر است قبل از شروع شيمی درمانی موهای سر تراشيده یا کاملاً کوتاه شود.
• خارج از منزل در هوای سرد برای حفظ حرارت بدن کلاه بپوشید.
• برای محافظت از پوست سر خود از نور خورشید، از کرم های ضد آفتاب یا کلاه استفاده کنید.
• موهای خود را به آرامی بشوید و شانه بزنید.
• از شانه زدن زیاد مو و گرما مانند سشوار یا اتوی مو، اجتناب کنید. زیرا ریزش مو تا حدی کاهش می‌یابد.
• از مصرف غذاهای چرب و سنگين و سرخ کرده در روز شيمی درمانی پرهيز كنید.
• غذا را به مقدار كم و در وعده‌های زياد ميل كنید.
• سعي كنید كه مايعات سرد مانند آب خنک را بصورت جرعه جرعه و يا با استفاده از نی به طور تدريجی بنوشید.
• از نوشيدن قهوه كه طعم تندی دارد و ممكن است شما را تشنه تر كند، اجتناب كنید.
• اگر احساس می‌كنید حال خوبی ندارید، قبل از مصرف غذا پياده‌روی كوتاهی انجام دهید.
• از رفتن يا ماندن در مکان‌هایی كه بوهای مختلف مانند بوی پياز و سيرداغ، دود سيگار یا عطر ادكلن تند و … وجود دارد، پرهيز كنيد.
• اگر در وعده صبحانه اشتهای بهتری دارید در این زمان‌ها غذای بیشتری بخورید.
• زمانی که از منزل خارج می شوید یک خوراکی ساده مانند نان و پنیر، کلوچه، نخودچی، کشش و… همراه خود بردارید.
• هرگز مايعات خيلی سرد و خيلی گرم نخوريد. حین صرف غذا مایعات کم‌تری بنوشید، زیرا نوشیدنی‌ها ایجاد سیری کاذب می کنند. سعی کنید نوشیدنی خود را حداقل به فاصله 30 الی 60 دقیقه قبل یا بعد از غذا میل کنید. اگر نوشابه گازدار می‌خوريد صبر كنيد تا گاز آن كاملا خارج شود.

در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان یا پزشک مراجعه کنید.

• ناراحتی تنفسی نظير تنگی نفس و خس خس سينه يا سرفه
• خونريزی از لثه، وجود مدفوع سياه رنگ، خون در ادرار، خلط خونی
• ایجاد درد، ترشح چرکی و تورم در محل تزریق دارو
• سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی

مراقبت در منزل

• 8 لیوان مایعات در روز برای بزرگسالان و 6-4 لیوان برای كودكان مفید می باشد.
• دریافت مقدار کافی پروتئین در بازسازی عضلات، استخوان‌ها، پوست، خون و تقویت سیستم ایمنی بیمار مبتلا به لوسمی نقش موثر دارد. از بهترین منابع پروتئین می‌توان به گوشت قرمز بی‌چربی، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات، حبوبات، مغزها و دانه‌ها اشاره کرد.
• استفاده از انواع میوه، آب‌میوه‌های طبیعی و سبزی‌های تازه و متنوع در برنامه وعده‌های غذایی بیمار به تأمین نیاز آن‌ها به ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز کمک می‌کند.
• هرگز مایعات خیلی سرد و خیلی گرم نخورید. اگر نوشابه گازدار می‌خورید صبر کنید تا گاز آن خارج شود.
• استراحت در طول درمان مهم است ولي پزشكان توصيه مي كنند تا حد توان به فعاليت هاي عادي خود ادامه دهید.
• از حضور در مكان هاي پرجمعيت و عمومی خودداری کنید.
• از تماس با افرادي كه دچار سرما خوردگي و يا ساير بيماري هاي مسري هستند، اجتناب کنید.
• ملاقات با مددكار اجتماعی، مشاور يا فرد مذهبی مي تواند براي افرادي كه می‌خواهند در مورد احساسات خود صحبت كرده و نگرانی خود را مطرح كنند، كمك كننده باشد.
• شستشوی دهان با یك محلول آب نمك گرم ایجاد زخم های دهانی را كاهش می دهد. برای درست كردن آب نمك ، یك قاشق غذاخوری نمك را داخل 250 سی‌سی آب (معادل یك بطری نوشابه) حل کنید.
• اگر به طور اتفاقی دست و یا ناحیه ای از بدن خود را بریدید ، زخم را تمیز و خشک نگه دارید.
• برای جلوگیری از خراشیدگی لثه ها از مسواك نرم استفاده كنید.
• به یاد داشته باشید که ایجاد محیطی گرم، شاد و دوستانه در کنار افراد خانواده و آشنایان در بهبود اشتها و بهتر غذا خوردن این بیماران موثر خواهد بود.
• در تهیه و آماده‌سازی غذای آن‌ها موازین بهداشتی و ایمنی به طور کامل رعایت گردد.

در صورت مشاهده موارد زیر به پزشک و بیمارستان مراجعه کنید.

• علائم عفونت مانند تب و لرز
• خون‌ریزی از اندام‌های بدن
• علائم جدید و غیرقابل توجیه در طول درمان
• بدتر شدن علائم در طی درمان
• سایر موارد نگران‌کنند و اورژانسی

بیمارستان مجازی نیکان با تیمی مجرب آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می‌باشد. برای دریافت خدمات پزشکی، پرستاری، چکاپ، آزمایشگاهی، فالو آپ، تصویر برداری، اجاره و فروش تجهیزات پزشکی، فیزیوتراپی و خدمات گردشگری سلامت و کسب اطلاعات بیشتر با شماره 09921582238 تماس بگیرید.

Source: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/leukemia/symptoms-causes/syc-20374373

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/leukemia/diagnosis-treatment/drc-20374378